Günlük Hayatın Kıyafetleri

Osmanlı halkının kıyafetleri genel olarak coğrafi koşullar, kültürel yapı ve ekonomik güce göre şekillenmekle birlikte şehirli ve taşralı olmak kıyafetlerde değişkenlik göstermekteydi. Kültürel değişimin hızlı seyrettiği şehirlere oranla taşrada kıyafetler, yüzyıllar boyu tarzını koruyarak günümüze dek az değişikliklerle gelmiştir.

Kadın ve erkekler iç çamaşırı olarak belden aşağıya don (tuman) giymektedirler. İç çamaşırı olarak belden yukarıya ise gömlek, zıbun, içlik giyilmektedir. Gömlek/gönlek çıplak tene giyilen şey demektir. Bunların üzerine kalçalara kadar uzanan mintan, boydan diz kapaklarına kadar uzanan ve aynı zamanda dış elbisesi olarak da giyilen entari ve fistan tüm Anadolu’da ortak ve yaygın olarak giyilen eşyalardır. Ayak bileklerine kadar inen, yakasız, uzun kollu, genellikle üst ön tarafı düğmeli olan entari, çeşitli kumaşlardan yapılmıştır. Kesim özelliklerine göre entariler, iki ve üç etekli gibi kesilen parça sayılarına göre çeşitli isimler almıştır.

Erkeklerin dış kıyafet olarak belden aşağısı için don ve dizliğin üzerine giydikleri potur, çakşır ve şalvar gibi çeşitli kıyafetleri vardır. Şalvar, çakşır ve potur erkeklerin pantolondan önce iç donu üstüne giydikleri giysileri olmuştur. Bunların üstüne yaygın olarak günümüzün ceketlerine denk gelen cebkenler giyilirdi.

Bu saydığımız kıyafetlerin hepsinin üzerine ve baştan aşağı doğru uzanan en dış giyecekler olarak kullanılan aba, cübbe, kaftan, biniş, kürk, ferace ve yağmurlukların çok zengin çeşitleri bulunmaktadır. Kadın ve erkekler tarafından gömlek ve entarinin üstüne giyilen kaftanlar zenginlere mahsus bir kıyafet idi.

Özellikle şehirlerde kadınlar 19. yüzyıl sonlarına kadar vücut hatlarını belli etmeyecek şekilde bedeni ve kolları bol, eteği yere kadar uzanan, dönemine göre yuvarlak veya V yakadan oluşan ferace giyinmiş; baş, yüz ve boyunlarını ise yaşmakla veya peçe ile örtmüşlerdir. Hangi toplumsal konumda olursa olsun kadın ferace ve yaşmaksız/peçesiz dışarı çıkmazdı. 19. yüzyıl sonlarından itibaren ferace ve yaşmak yerine üç parçadan oluşan çarşaf kullanımı yaygınlaşmıştır. Kırsal bölgelerin kadınları daha çok yerel kültürlerin şekillendirdiği kıyafetler giyinmişlerdir.

Kıyafetin tamamlayıcısı olarak kullanılan başlıklardan erkeklere ait olanlar  kavuk, sarık, destar, kalpak, arakiyye, fes ve takye dir. Kadın baş giyecekleri içerisinde yaygın olanları değirmi, yaşmak, yemeni, dülbend, car, çember ve takye'dir. 

-Ayakkabı

Osmanlı toplumu statü, yaşadığı coğrafya, sosyo-kültürel yapı gibi faktörlerin etkisiyle farklı isimlerle adlandırılan ayakkabılar kullanmıştır. Anadolu’da erken dönemlerden itibaren “edik” ve “pabuç” kelimeleri yaygın olarak kullanılmaktaydı.

Türk kültürünün erken dönemlerinden itibaren çizme yaygın olarak kullanılmaktaydı. Koncu kısa çizmelere “edik” denilmekteydi. Çizmeye benzer konçlu ayakkabı olarak tanımlanırdı. Anadolu coğrafyasında ediğin anlamı bölgelere göre farklılık göstermektedir.

Kullanılan ayakkabılar yapıldıkları malzemeye, biçimlerine ve kullanıldıkları yere göre başmak, yemeni, potin, lapçın (iç ayakkabı-mest), kaloş (galoş) gibi değişik adlar almıştır.

Genellikle köyde giyilen bir ayakkabı çeşidi olan “çarık”  kenarları kıvrılıp iki ucu dikilerek ham deriden imal edilmiştir.

Çedik olarak da anılan mest üzerine pabuç giyinmesiyle oluşan ve Çedik-pabuç denilen ayakkabı türü sonraları mest-pabuç ve daha sonra da mest-lastik çiftine dönüşmüştür.

Kundura, eskiden potin üstüne pabuç gibi giyilen ökçeli, yarım ayakkabılara denirken sonraları her türlü ayakkabı için kullanılmıştır